Glareanus, H.: Duo elegiarum libri Henrici Glareani (...). - Basel, 1516

Autor  Glareanus, Henricus, 1488-1563
Titel  [Duo elegiarum libri ad Uldericum Zinlium Doggium] Duo elegiarum libri Henrici Glareani Helvetii ad Uldericum Zinlium Doggium
Impressum  Basileae : in aedibus Ioannis Frobenii Hammelburgensis diligentissimi apud Alemannos chalcographi : expensis autem Gertrudae Lachnerae uxoris Frobenii, anno domini 1516 decimooctavo Calendas Decembreis
Umfang  [84] S. : Ill. ; 23 cm
Notiz  Mit einer Elegie von Johannes Vogetinus
Titeleinrahmungen, Zierinitialen, Illustrationen, Druckermarke
Signaturen: A-I⁴, K⁶
Impressum aus Kolophon: "Basileae in aedibus Ioannis Frobenii Hammelburgensis diligentissimi apud Alemannos chalcographi, expensis autem Gertrudae Lachnerae uxoris Frobenii. Anno domini M.D.XVI. decimooctavo Calendas Decembreis."
Informationen zum Umfang aus Parallelexemplar
Druckort  Basel
Druckerei  Froben, Johannes (Offizin, Basel)
Weitere Urheber  Vogetinus, Johannes
Bibliogr. Nachweis  VD16 L 2643
Signatur  FL VIII 14:3
Anm. zum Exemplar  Zusammengebunden mit 2 weiteren Drucken
Rubrizierungen
Vorbesitzer des Sammelbandes: Kartause Basel
Enthält nur die Bogen F-K (Duo elegiarum libri); der vollständige Druck enhält auch "Isagoge in musicen" desselben Autors
Vorbesitzer  Kartause Basel

Illustrationen

Buchseite

Titelseite der Duo elegiarum libri (Bl. F1recto)

Buchseite

Kolophon und Druckermarke (Bl. K5verso)

Nach oben

Kommentar

(lco) Im Dezember 1516 veröffentlicht Glareanus die musikalische Abhandlung Isagoge in musicenund die dichterische Sammlung Duo elegiarum libri. Die zwei Werke werden zusammen in einem Band bei Johann Froben in Basel gedruckt (s. bibliographische Beschreibung). Beide haben ein eigenes Titelblatt. Der Kolophon steht aber nur am Ende der zwei Elegien-Bücher. Das Titelblatt der musikalischen Abhandlung, welche zuerst abgedruckt ist, enthält keinen Hinweis auf die folgenden zwei Elegien-Bücher.

Das vorliegende Exemplar enthält nur die Duo elegiarum libri.

Duo elegiarum libri [1]

Die dem Philosophen und Theologen Ulrich Zwingli (Zinlius) gewidmete Gedichtsammlung Duo elegiarum libri enthält 19 Elegien. Wie Glareanus im Widmungsbrief erklärt, sind die neun Elegien des ersten Buches Panegyrici auf bedeutende Männer, denen er sich verpflichtet fühlt (Priore qui sit panegyrikos, quippe in qua laude dignos extuli). Die zehn Elegien des zweiten sind hingegen paränetisch gehalten und richten sich an einzelne Schüler, die den Unterricht des Glareanus an der Basler Universität geniessen (alter didaskalikos, videlicet in quo optimae indolis iuvenes ad virtutes et praecipue ad pudicitiam adhortatus sum).

In der ersten aus 50 Distichen bestehenden Elegie (I/1), welche den fünfzigsten Geburtstag von Erasmus feiert (O laetum festumque diem, qui numine dextro / te dedit in nostros mitis Erasme lares), zelebriert Glareanus, seit kurzem als poeta laureatus gekrönt, den berühmten Humanisten als immortale et unicum Belgarum decus (Te canerem longo vir praestantissime libro, / Nullaque pars vacuo margine abiret iners). Die Vorteile des Friedens sind das Thema der zweiten Elegie (I/2), die sich ein Jahr nach der Schlacht von Marignano an Herzog René de Savoie (Renatus dux Allobrogum) richtet (Natus homo ad pacem est, pacem natura reclamat / pace elementa sedent, / Pace stat hic orbis, sine pace relabitur orbis, / In chaos omnigenum. / Pax facit ut melius valeat Respublica Christi, / Pace virescit humus). An den Basler Philosophen und Theologen Ludwig Bär (Berus), unter dessen Rektorat Glareanus vor Pfingsten 1514 in Basel immatrikuliert und bald darauf unter die Zahl der Magister aufgenommen wurde, ist die dritte Elegie (I/3) gerichtet (Omne genus rerum voluit tua noscere Musa / ... Doctrina tamen exuperat tua vivida virtus). Die vierte (I/4) rühmt den Kölner Buchhändler und Diplomaten Hermann Rinck (Rinchius), dessen Freigebigkeit Glareanus lobt (Si quisquam est a divitiis laudando in isto / carcere mortali, tu mihi primus est), und die fünfte (I/5) den Kölner Philosophen und Theologen Matthias Aquanus (I/5), dessen Unterricht Glareanus während seiner Studienzeit in Köln (1506–1514) genossen hat (O me felicem, dum, te duce, moenia lustro / quae Sophia erexit, quaeque Minerva tenet). Es folgt eine Elegie (I/6), die an den Arzt und Musiker Hieronymus Artolf von Mutten gerichtet ist, bei dem Glareanus in Basel zuerst wohnte (Das tectum, sub quo licuit mihi quicquid honestum / Pierides quod amant) und dank dessen er die Bekanntschaft des Erasmus machte (Promeritum recolo, quam sit dignatus Erasmus / colloquio adcipere). Ein Gedicht richtet sich an den Basler Juristen Agaberthus Salandronius (I/7), dessen Nähe zu Aristoteles Glareanus kritisiert. In der folgenden an Oswald Mykonius gerichteten Elegie (I/8) verfasst Glareanus einen Panegyricus für den Freund und Kollegen an der Basler Universität (Laudo tuum ingenium: quod et ipse probavit Erasmus) und für den berühmten Humanisten Erasmus (Laetor ego quod temporibus sum natus Erasmi / ... Is docuit mores: meliusque infudit Iesum: / is docuit caelum perpetuasque domos. / Et docuit penitus stultum contemnere mundum: / vexit et ad superos mentem animumque meum). Die letzte Elegie des ersten Buches (I/9) richtet sich an den Mathematiker Iacobus Erythropolitanus, dessen Scharfsinnigkeit er bewundert (Saepe tuum ingenium, duros ego saepe labores / admiror, studium saepe rependo tuum).

Neun Studenten erscheinen als Adressaten der paränetischen Elegien des zweiten Buches. Zwei Gedichte – das erste (II/1) und das letzte (II/10) des Buches – richten sich an Gulielmus Gallinarus, für den Glareanus grosse Lobesworte findet. An den Glarner Schüler Peter Tschudi (Scudus), der Glareanus im Jahre 1515 nach Pavia gefolgt war, wird die zweite Elegie (II/2) gerichtet (Sicut ego te plus docui, sic plus quoque amavi). Das folgende Gedicht rühmt den Luzerner Ludwig Carinus (II/3), dem Glareanus wünscht, sich durch eine tiefe humanistische Bildung die Grundlagen für ein ehrliches Leben schaffen zu können (Si bene vixisti, qui coelum perdere possis?). Den Brüdern Daniel und Johannes Erythropolitanus Hercinius empfiehlt Glareanus, einen keuschen Lebenswandel zu bewahren und nicht nur an die Körperlichkeit zu denken (II/4: Virginitas placeat, qua nihil praestantis orbe, / nilque pudicitia mi Daniele tua; II/5: Curam dum est, ne sit meus aegra in corpore sano). Das Thema der Elegie, die sich an den deutschen Henricus Trevanus richtet (II/6), ist der Wert des Gebetes (Huic tu funde preces, atque ante altaria supplex / exora, et flexo poplite dona pete). In der nachfolgenden Elegie (II/7) rühmt Glareanus den Fleiss des Schülers Antonius Selidanus (Nil opus est ut te moneam, tu te ipse monebis). In den zwei weiteren Gedichten, die sich an die Deutschen Carolus Caritnius (II/8) und Nicolaus Cunelius (II/9) richten, erklärt Glareanus die Stärke des Glaubens.

Zwei Elegien (I/2 und I/6) sind in Distichen aus daktylischem Hexameter und katalektischem daktylischem Trimeter verfasst. Alle anderen Elegien bestehen aus elegischen Distichen. Mit Ausnahme der an Erasmus gerichteten Elegie, umfasst die Länge aller Gedichte zwischen 17 und 37 Distichen.

Die Elegien an Oswald Mykonius (I/8) und an Peter Tschudi (II/2) sind ebenfalls im Anhang der Abhandlung De ratione syllabarum brevis isagoge von Glareanus erschienen, die vorher im November 1516 bei Adam Petri in Basel herausgegeben wurde (s. Aleph F IX 19:13).

Am Ende der Sammlung findet sich eine in elf elegischen Distichen verfasste Dichtung von Johannes Vogetinus, die Glareanus als poeta laureatus lobt.

Weitere Werke im Sammelband

Der vorliegende Sammelband enthält neben den Duo elegiarum libri des Glareanus zwei im Jahr 1518 aus der Offizin Frobens erschienene Werke des Erasmus: die Apologia ad Jacobum Fabrum Stapulensem und die Briefsammlung Aliquot epistolae sane quam elegantesvon Erasmus (s. FL VIII 14:2).

Weitere Exemplare des beschriebenen Drucks in der UB Basel

DD V 4:5/6

kk II 24:1 und 3

Weiterführende Literatur

Contemporaries of Erasmus. A biographical register of the Renaissance and Reformation, hrsg. von Peter Gerhard Bietenholz. Toronto, 1985-87

Bonjour, Edgar: Die Universität Basel von den Anfängen bis zur Gegenwart 1460-1960. 2. Aufl. Basel, 1971

Sieber, Marc: Glarean in Basel. In: Jahrbuch des Historischen Vereins des Kanton Glarus 20 (1963), S. 53-75

Fritzsche, Otto Fridolin: Glarean. Sein Leben und seine Schriften. Frauenfeld, 1890

Titel und Incipits

[1] Duo elegiarum libri [zum Text]

Titel: Ulderico Zinlio Doggio viro philosopho et theologo Glareanus S.
Incipit: Nescio qua naturae malicia, charissime Ulderice

Titel: [I/1] Ad Erasmum Roterdamum immortale et unicum Belgarum decus, ekatostichon
Incipit: Somnus iners homines mutumque invaserat orbem

Titel: [I/2] Ad illustrem D. Renatum ducem Allobrogum et comitem Villarii
Incipit: O decus Allobrogum magnorum altissima proles

Titel: [I/3] Ad D. Ludovicum Berum Basileiensem philosophum et theologum
Incipit: Bere decus Rheni, patriae solamen avitae

Titel: [I/4] Ad Hermannum Rinchium Agrippinum Ubium senatorem, et Caesaris Max. Aemiliani regisque utriusque Britanniae consularium
Incipit: Rinchie decus patriae, spes et solamen avitae

Titel: [I/5] Ad Matthiam Aquanum philosophum et theologum Agrippinensem
Incipit: Hactenus in nostris cur non dilecte camoenis

Titel: [I/6] Ad Hieronymum Artolphum Rhetum medicum et musicum
Incipit: Rhete decus Mouson, Muttanae gloria gentis

Titel: [I/7] Ad Agaberthum Salandronium Basileiensem virum humanissimum, et iurisperitum
Incipit: Cahre Salandronie, et nostris fidissime rebus

Titel: [I/8] Ad Osaldum Myconium Lucernanum bonarum literarum patronum
Incipit: Candide pars ingens nostrorum Osalde laborum

Titel: [I/9] Ad Iacobum Brythropolitanum Hercinium mathematicum
Incipit: Candide cur optas versus Iacobe boantes

Titel: [II/1] Ad Gulielmum Gallinarum Ubium, venerandae nobilitatis clarissimum adolescentem
Incipit: Salve Caesariae non ultima gloria terrae

Titel: [II/2] Ad Petrum Scudum Glareanum clarissimum adolescentem
Incipit: Candide iandudum cur versus Petre recuso

Titel: [II/3] Ad Ludovicum Carinum Lucernanum clarissimum adolescentem
Incipit: Imbueram linguam, et nostros penetraverat artus

Titel: [II/4] Ad Danielem Erythropolitanum Hercinium praeclare nobilitatis adolescentem
Incipit: Nobilitatis honos, venerandae stirpis alumne

Titel: [II/5] Ad Ioannem Erythropolitanum Hercinium Danielis fratrem
Incipit: Dicerer ingratus, lethaeoque obrutus amne

Titel: [II/6] Ad Henricum Trevanum Saxonem clarissimum adolescentem
Incipit: Inclyta Saxoniae proles, veneranda propago

Titel: [II/7] Ad Antonium Selidanum Ubium ingeniosum adolescentem
Incipit: Antoni Selidae decus et gratissima proles

Titel: [II/8] Ad Carolum Caritnium Franconem Germanum praeclarum adolescentem
Incipit: Carole quem Moenus spumosa vispius unda

Titel: [II/9] Ad Nicolaum Cunelium Stutgardianum clarissimum adolescentem
Incipit: Nicoleos, studiose puer, Cunelia proles

Titel: [II/10] Ad Gulielmum Gallinarum Ubium, praeclare nobilitatis inclytum adolescentem
Incipit: Inclyta nobilium proles Gulielme parentum

Titel: In Henrici Glareani Helvetii poetae lauream Ioannis Vogetini Angetoracensis carmen
Incipit: Porrige Phoebe lyram, trito vibrasse trementis

Erwähnte Personen: Aquanus, Matthias; Artolphus, Hieronymus; Bär, Ludwig, ca. 1490-1554; Caritnius, Carolus*; Cunelius, Nicolaus*; Erasmus; Erythropolitanus, Daniel*; Erythropolitanus, Johannes*; Erythropolitanus, Jacobus*; Gallinarus, Gulielmus*; Carinus, Ludwig; Mykonius, Oswald; Rinck, Hermann; Tende, René de Savoie; Salandronius, Agaberthus*; Selidanus, Antonius*; Trevanus, Henricus*; Tschudi, Peter, ?-1532 ; Zwingli, Ulrich

Themen: Historisch: Universität Basel

Themen: Poetisch: Elegie; Hexameter; Daktylischer Trimeter; Trimeter, daktylischer; Elegisches Distichon; Distichon, elegisches; Panegyricus; Paränetisches Gedicht; Gedicht, paränetisches

Themen: Mythologisch: Apollo

Nach oben